Axkaamta Soonka

10.07.2013 21:25

Sifada Soonka

 

 

 

 

 

Hagaajinta Cibaadada (Salaadda, Soonka, Xajka iwm)
S1: Maxaa shardi u ah cibaadada?
J: In la niyeesto.
S2: Halkee laga niyeystaa?
J: Qalbiga, ma bannaana ku dhawaaqida.
S3: Waa imisa tiirarka Islaamka? Kala sheeg?
J: Waa 5,
(1)Waa in uu qofku rumeeyaa in uu ilaah kali yahay, nabi Muxammad (scw) uu yahay rasuul ilaah soo diray.
(2) Salaadda oo la hagaajiyo.
(3) Sakada oo la bixiyo.
(4) Bisha ramadaan oo la soomo.
(5) Xajka oo la aado (qofkii awooda).
S4: Waa imisa tiirarka iimaanka? Kala sheeg?
J: (1) Ilaah oo la rumeeyo.
(2) Malaa`ikta oo la rumeeyo.
(3) Kutubta oo la rumeeyo.
(4) Rususha oo la rumeeyo.
(5) In qiyaamo ay jirto la rumeeyo.
(6)In aad rumeyso wixi kugu dhaca in ilaah uu kuu qoray (wax fiican iyo wax xunba).
S5: Waa maxay dahaaro marka laga hadlayo fiqiga?
J: Waa nadaafad kuu ogolaaneysa tukashada salaadda.
S6: Sheeg maxaa nijaasada ah?
J: (1) Kaadida.
(2) Saxarada.
(3) Dhiigga.
(4) Matagga.
(5) Dhareerka eyga.
(6) Madi (biyaha yimaado shahwada kahore(uu kacsado).
(7) Wadi (biyaha yimaada marka qofku kaadiyo kaddib ama saxarada iska riixo).
S7: Sheeg wax yaabaha aan nijaasada aheyn?
J: (1)Dhiigga yar sida(hilibka dhiiggiisa, beerka dhiiggiisa marka la gowraco, sangorarka ).
(2)Dhoobada wadada (dhiiqada).
(3)Carunka sida (dheecaanka, malaxda aan ka imaan farjiga).
S8: Ma nijaas baa haddii maradu gaarto mani(shahwo)?
J: Maya, waa daahir,laakiin waxaa fiican haddii ay qoyaan tahay in la dhaqo,haddii ay qaleeyl tahay in faraha lagu jajabiyo.
S9: Waa sidee haddii aan shakkiyo maro daahir aheyd in ay nijaas noqotay?
J: Waa daahir, waayo haddii uu shakki yimaado waxaa la qaadanayaa kan la hubo.
S10: Waa sidee haddii aan shakkiyo maro nijaas aheyd in aan dahiray?
J: Waa nijaas.
S11: Ma nijaas baa xayawaanka la cuno saxaradooda iyo kaadidooda?
J: Maya.
S12: Sidee loo dahirayaa kaarbeetka(roogga) haddii nijaaso ay gaarto?
J: Waxaa lagu dahirayaa in lagu shubo biyo kabadan nijaasada.
S13: Goorma ayuu hilibka xoolaha xalaal yahay?
J: Marka bisinka lagu qalo.
S14: Goormuu diggaagu xalaal yahay?
J: Marka bisinka lagu qalo.
S15: Mala cuni karaa xayawaanka bada ku nool oo dhan?
J: Haa.
S16: Ma xalaal baa hilibka faraska?
J: Haa.
S17: Goormuu qofku qaangaaraa?
J: (1) Haddii uu buuxiyo 15 sano.
(2) Ama mani ay katimaado.
(3) Bisqin (shuun) uu u soo baxo.
(4) Gabadha ay katimaado caado(xayd).
S18: Goormeey biyuhu nijaaso naqdaan?
J: Marka uu is badalo midabkoodu, ama urkoodu, ama dhadhankoodu.
S19: Maxaa ka reeban qofka ku jira musqusha?
J: in uu gacanta midig cowrada(farjiga ama dabada) ku taabto ama uu ku dhex sheekeysto.
S20: Mala geli kartaa kitaab qura`aan musqusha?
J: Maya.
S21: Mala geli kartaa musqul cajalad qur`aan ah ama mp3 qur`aan ay ku duubanyahay?
J: Haa.
S22: Ma lagu istinjoon karaa dhul bannaan?
J: Haa, laakiin qiblada lama ogola in loo jeesto ama loo dhabar jeediyo.
S23: Sidee ugu wanaagsan ee looga qubeeystaa janaabada?
J: (1) Gacmaha ayaa la dhaqayaa.
(2) Farjiga (xubinta taranka ayaa la dhaqayaa.
(3) Waa la weysa qaadanayaa.
(4) Madaxa (timaha)ayaa3 jeer la dhaqayaa.
(5) Kaddibna inta hartay ayaa la dhaqayaa isagoo kabilaabaya dhanka midig.
S24: Sheeg weelasha aan lagu weysa qaadan karin ama wax lagu cuni karin ama lagu cabi karin?
J: Waa kuwa laga sameeyay dahabka iyo qalinka.
S25: Mala isticmaali karaa weelasha gaaladu ay wax lu cabaan?
J: Haa, laakiin waa in la dhaqaa.
S26: Imisa shey baa lagu weeysa qaataa? Kala sheeg?
J: Waa 2, biyaha iyo ciida.
S27: Sheeg side ugu wanaagsan ee loo weysa qaataa?
J: (1) Bisinka ayaa lagu bilaabayaa.
(2) Gacmaha oo 3 jeer la dhaqo.
(3) Afka oo 3 jeer la dhaqo.
(4) Sanka oo 3 jeer biyo lagula duufsado.
(5) Wajiga oo 3 jeer la dhaqo.
(6) Gacmaha ilaa suxulka oo 3 jeer la dhaqo.
(7) Timaha oo dhan biyo la mariyo mar qura (hal mar soojeed iyo siijeed oo ay ku jiraan dhagaha).
(8) Lugaha ilaa cirbaha oo la dhaqo.
S28: Maxaa jabiya waysada?
J: (1) Hurdada.
(2) Hilibka geela.
(3) Waxkasta oo kasoo baxa horey iyo gadaal sida (Saxarada & Kaadida iwm).
(4) Cawrada oo la taabto.
(5) Caqliga oo taga sida(waalida,sakhraamida,iyo suuxdinta).
S29: Ma waajib baa bisinka marka la weeysa qaadanayo?
J: Maya,waa sunno.
S30: Maxaa ka mid ah wax yaabaha qubeeyska waajibiya?
J: (1) Shahwada(biyaha raga iyo dumarka marka ay qaangaaraan) oo ka timaada.
(2) Galmada.
(3) Dhiiga caadada (xaydka).
(4) Qofka oo islaama.
(5) Dhimashada (qofka oo dhinta).
S31: Yaa ku weeysa qaata ciida?
J: (1) Haddii uu biyo waayo.
(2) Haddii uu isticmaalo biyaha xannuunku ku kordhayo.
(3) Ama dhaawaca bogsashadiisu uu dib u dhacayo.
(4) Haddii biyuhu aad iyo aad u qabow yihiin uusan haysan wax uu ku kululeeyo.
S32: Sidee loogu weeysa qaataa ciidda?
J: Labada calaacalood ayaa dhulka lagu dhufananyaa hal mar, kadibna waxaa la marinayaa wajiga, kadibna labada calaacalood dushooda(faraha korkooda).
S33: Maxaa jabiya marka ciida lagu weysa qaato?
J: (1) Biyo aad hesho.
(2) Wixii jabin jiray marka biya lagu weysa qaato.
S34: Maxaa ka xaaraan ah qofka janaabada qaba?
J: (1) Salaadda.
(2) Dawaafka.(kacbada oo 7 jeer lagu wareego).
(3) Taabasha qur`aanka.
(4) Aqrinta qur`aanka.
(5) Masjidka oo lagu nagaado(in badan la joogo).
S35: Maxaa ka xaaraan ah haweeneyda xaydka (caadada)qabta?
J: (1) In ay tukato.
(2) In ay soonto.
(3) In kitaabka qura`aanka aqriso ama taabato.
(4) In kacbada ay dawaafto.
(5) In masjidka ay ku nagaato.
(6) In galmo ay sameyso.
S36: Imisa salaad ayaa laga doonayaa haweeneydu hadii daahir noqoto qoraxda inta aysan dhicin?
J: Salaadda duhur iyo casar waayo waa kuwa la isku jamciyo.
S37: Imisa salaad ayaa laga doonayaa haweeneydu haddii ay daahir noqoto inta aysan soo galin salaada subax?
J: Salaadda maqrib iyo cishaha.
S38: Sheeg salaadaha iyaga qura ay tukaneyso?
J: Haddii daahir ay noqoto salaadda subax kadib, salaadda duhur kaddib iyo salaadda maqrib, waayo iyaga laguma jamciyo wax iyaga ka horreeya.
S39: Ma laga rabaa haweeneydu salaadda haddii xayd ka yimaado iyadoo waqtiga salaadda ay daahir aheyd in la eg rakco?
J: Haa.
S40: Maxaa ka xaaraan ah qofka aan weysa qabin?
J: (1) Salaadda.
(2) Dawaafka kacbada.
(3) Taabashada kitaabka qur`aanka.
S41: Ma laga aqrin karaa dusha qur`aanka weysa la`aan?
J: Haa.
S42: Ma jabeeysaa haddii la taabto farjiga ama dabada weysada?
J: Haa.
S43: Ma jabeysaa weysada haddii lataabto nijaaso?
J: Maya, laakiin waxaa waajib ah in la iska dhaqo.
S44: Sideen yeelayaa haddii gacantu ay duubantahay ama uu dhibayo biyaha?
J: Gacantaada oo qoyan baad kula masaxeysaa.
S45: Muxuu sameynayaa qofku haddii aanu kala garaneyn in uu weysa qaatay iyo in aanu weysa qaadan?
J: Wuu weysa qaadanayaa.
S46: Muxuu sameynayaa haddii uu hubo in uu weysa qaatay balse uu ka shakkiyay in weysadii ka jabtay?
J: Uma baahna weeysa qaad, waayo weysada ayuu hubaa.
S47: Ma aadaamayaan dumarku haddii ay jamac yihiin?
J:Maya, ma adimayaan mana ay aqimayaan.
S48: Sheeg shuruudaha salaadda? Waa imisa?
J: Waa 5,
(1) Waqtiga salaadda oo gala.
(2) In qofku daahir ka yahay (jirkiisa,dharkisa, halka u ku tukanayo,iyo in uu weysa qabo).
(3) In cawrada la qariyo.
(4) In qiblada loo jeesto.
(5) In la niyeesto.
S49: Waa imisa tiirarka salaadda? Kala sheeg?
J: Waa 14,
(1) In la istaago.
(2) In la dhaho allaahu akbar.
(3) In faatixada la aqriyo.
(4) In la rukuuco.
(5) In laga istaago rukuucda.
(6) In la sujuuda.
(7) In laga kaco sujuuda.
(8) In la fariisto labada sujuud dhexdooda.
(9) In la fariisto ataxiyaadka dambe.
(10) In la aqriyo ataxiyaadka dambe.
(11) In nabiga oo lagu salaiyo.
(12) In la salaama naqsado.
(13) In la tartiibiyo(in lagu xasilo).
(14) In aanan lakala hormarin(sida ay iskugu xigxigaan).
S50: Ma jabeysaa salaadda haddii laga tago mid ka mid tiirarka salaadda?
J: Haa.
S51: Maxaa jabiya salaadda?
J: (1) Kas oo loo hadlo.
(2) Qiblada oo laga weecdo.
(3) Labada cawro oo wax kasoo baxaan.
(4) Dhaqaaq fara badan.
(5) Qosolka.
(6) Cunid iyo cabid.
S52: Mala soo celinayaa haddii latukado weyso la`aan salaadda?
J: Haa.
S53: Ma la soo celinayaa salaadda haddii aan xusuusto in marada aan ku tukaday nijaas tahay?
J: Maya.
S54: Ma soo celinayaa salaadda haddii qofku ogaado in qibladii uu u tukaday qalad aheyd?
J: Maya.
S55: Ma lagu tukan karaa kabaha?
J: Haa.
S56: Ma laga rabaa qofka xannuunsan salaadda?
J: Haa, hadduu wax kala garanayo.
S57: Sidee ayuu u tukanayaa qofka xannunsan?
J: Sida uu awooda,marka hore istaag kadib fadhi, kaddibna jiif.
S58: Imise xubnood ayaa laga sujuudaa? Kala sheeg?
J: Waa 7,
(1) Wajiga.
(2) Sanka.
(3-4) Labada calaacalood (midig,bidix).
(5-6) Labada jilbood (midig,bidix).
(7) Labada lugood farahooda.
S59: Maxuu sameeynayaa qofku haddii uu shakiyo salaadda imisa ayuu tukaday ma 3 mise 4?
J: Waxuu qabsanayaa tirada yar, kaddibna labo sujuud ayuu la imaanayaa inta uusan salaadda ka bixin.
S60: Muxuu sameynayaa qofku haddii la aqimo isagoo sunno ku jiro?
J: Haddii qofku rakcada 1aad ku jiro wuu ka baxayaa salaada,
haddii rakcada 2aad uu ku jiro wuu dhameystirayaa.
S61: Ma waajib baa in safka la simo salaadda?
J: Haa.
S62: Ma istaagi karaa qof kaligiis saf haddii safka hore uu buuxo?
J: Haa.
S63: Ma raacayaa qofku haddii imaamku u kaco rakco 5aad?
J: Maya, haddii aad ogtahay in uu qaldamay.
S64: Ma ku raacayaa qofku haddii imaamku attaxiyaadka 1aad uu ilaawo?
J: Haa.
S65: Maxaan sameeynayaa haddii aan shakiyo anigoo ma´muum(qofka imaamka gadaashiisa ku tuknaya) ah?
J: Wax kasoo qaad malaha, waayo imaamka ayaa qaladka kaa qaadaya.
S66: Sidee ayaa imaamka loo sixi karaa?
J: Dumaraku way sacbinayaan, raguna waxay dhahayaan subxaanal- laah.
S67: Halkee ayaa imaamka salaadda lagala xirtaa?
J: Meesha uu markaas marayo.
S68: Sujuudu-tilaawa(waa sujuuda qur`aanka aqriskiisa ku timaada) ma leedahay xirasho iyo salaama naqsi?
J: Maya.
S69: Ma waajib baa salaadda jimco?
J: Haa.
S70: Imisa qof ayay jimcadu ku ansaxdaa?
J: Waxay ku ansaxeysaa 3 qof oo uu imaamku ku jiro.
S71: Yeey ku waajibeeysaa salaadda jimcaha?
J: Raga qaangaarka ah, ee caafimaadka qaba, musaafir aheyn.
S72: Sheeg xili aysan jimcadu waa jib aheyn ?
J: Waa marka ay isku beegmaan malin ciid iyo maalin jimco.
S73: Yaa loo ogol yahay in uu duhur tukado maalinta jimcaha iyo ciida isku beegmaan?
J: Waa qofka maalintaas tukada salaada ciida.
S74: Muxuu sameynayaa qofku haddii uu soo galo masjidka iyadoo uu socdo aadaanka jimcaha?
J: Wuu tukanayaa, ma sugayo inta uu aadaanku ka dhamaanayo.
S75: Ma hadli karaa qofka khudbada jimcaha oo socota?
J: Maya.
S76:Sideen ku aamusiyaa haddii aan arko qof hadlaya?
J: Hadii aad aragto qof hadlaya gacanta kala hadal.
S77: Ma hadli karaa qofku labada khudbo dhexdooda?
J: Haa.
S78: Imisa ayuu tukanayaa qofka salaadda jimcaha ka soo gaara attaxiyaadka?
J: Wuxuu tukanayaa 4 rakca oo duhur ah.
S79: Ma safri karaa qofku maalinta jumcaha?
J: Haa, laakiin haddii aadaanka 2aad la adimo maya .
S80: Maxaa u banaan musaafirka ?
J: In uu salaadda gaabiyo iyo in uu afuri karo maalin ramadaan.
S81: Sheeg salaadaha lagaabiyo safarka?
J: Duhur,casar,cishe waxaana la tukanayaa mid kastaa 2 rakco.
S82: Sheeg salaadaha la isku jamciyo(la isku qabto)?
J: Waa, (1)duhur iyo casar.
(2)magrib iyo cishe.
S83: Goormaa la gaabiyaa salaadda safarka?
J: Marka qofku magaaldiisa ka baxo.
S84: Goor muusan gaabin karin musaafirka salaadda?
J: Marka uu magaaladiisa yimaado.
S85: Haddii aad saaran tahay diyaarad, waqtigii salaadda ay soo gashay,qibladana aadan garaneynin, sideed yeeleysaa?
J: Haddii aad ka baqeysid inta aysan diyaaradu caga dhigan in salaaddu ay kaa tagto, waxaad qiblada weydiineysaa dadka kula saaran diyaarada, haddii ay garan waayaan waxaad u tuken meesha aad is leedahay qiblada ayaa jirta.
S86: Maku tukan karaa qofka fadhi diyaarada isagoo awooda istaaga balse ka xishoonaya dadka?
J: Maya,lama ogola.
S87: Sheeg sunnooyinka rawaatibka (la daa`imo) Waa imisa?
J: Waa 12 rakco, (2 subaxa kahor, 2 duhurka kahor, 4 duhurka kadib, 2 maqribka kadib, 2 cishaha kadib).
S88: Sheeg sunnada uusan ka tagi jirin Nabiga(scw) haddii uu musaafir yahay iyo haddii uu joogo?
J: Waa sunnada salaadda subax.
S89: Majiraan sunnooyin kale? Maxaa kamid ah?
J: Haa, sida (witriga, salaatul-leylka, salaatul-duxaa,
salaatul- istikhaarah, salaatu-taraawiix,salaatul-ciid).
S90: Midee ugu fadli badan salaadaha sunnada?
J: Salaatul-laylka.
S91: Maku xirankaraa qof raba in uu tukado salaad farad qof kale oo tukanaya salaad sunno ah?
J: Haa.
S92: Goormaa la tukadaa salaatul-istikhaara?
J: Marka aadan ogeyn in sheygu uu ku jiro khayr iyo shar.
S93: Sidee baa loo istikhaareeystaa?
J: Marka hore 2 rakco sunna ah ayaad tukan,kadibna ducadaan ayaad aqrineysaa
اللهم إني أستخيرك بعلمك، وأستقدرك بقدرتك، وأسألك من فضلك العظيم، فإنك تقدر ولا أقدر، وتعلم ولا أعلم، وأنت علام الغيوب. اللهم إن كنت تعلم أن هذا الأمر magaca waxa uu ku istikhaareeysanayo ayuu sheegi
خيراً لي في ديني ومعاشي ومعادي وعاقبة أمري؛ فاقدره لي، ويسره لي، وبارك لي فيه. اللهم وإن كنت تعلمه شراً لي -مثل الأول- فاصرفني عنه، واصرفه عني، واقدر لي الخير حيث كان، ثم رضني به، أو قال: في عاجل أمري وآجله
S94: Waa imisa rakco sunnatu-duxaa?
J: Waxaa ugu yar 2 rakco, waxaa ugu badan 8 rakco.
S95: Sheeg waqtiga la tukado sunnatu-duxaa?
J: Waa marka ay qoraxda soo baxdo rubuc saac kadib, illaa
10 daqiqo kahor inta aysan qoraxdu wareegan(waqtiga duhur).
S96: Waa imisa rakco salaadda ciida?
J: Waa 2 rakco.
S97: Waa imisa takbiirta(allahu-akbar) salaadda ciidda?
J: Rakcada koowaad waa 7, rakcada labaad waa 5.
S98: Salaadda janaazada ma leedahay rukuuc iyo sujuud?
J: Maya.
S99: Maxaa la aqriyaa salaadda janaazada?
J: (1) Faatixada.
(2) Salliga nabiga.
(3) Meydka oo loo duceeyo.
(4) Dhinaca midig oo halmar loo salaama naqsado.
S100: Halkee laga istaagayaa meytka marka lagu tukanayo?
J: Raga madaxa agtiisa ayaa laga istaagayaa, haweenkana dhexda.
S101: Sheeg goobaha(meelaha) aan lagu tukan karin?
J: (1) Qabuuraha.
(2) Qashin qubka.
(3) Musqulaha.
(4) Golaha geela(meesha geela fariisto ama ku hoydo).
S102: Maxaa xaaraan ah in qabriga lagu sameeyo?
J: (1) In lagu socda.
(2) In lagu fariisto.
(3) In ladhiso.
(4) In wax lagu qoro.
S103: Imisa saka ayaa jirta? Kala sheeg?
J: Waa 2, (1)Sakaatul-maal.
(2)Sakaatul-fidri.
S104: Imisa sheey ayaa sakada laga bixiyaa?
J: (1) Xoolaha, sida geela ariga iyo lo`da.
(2) Waxa dhulka ka soo baxa sida (abuurka ,miraha).
(3) Dahabka iyo qalinka iyo wixii u dhigma sida (lacagta).
(4) Badeecadaha.
S105: Ma laga sakeynayaa guryaha,baabuurta iyo alaabaha yaala guryaha?
J: Maya, laakiin haddii laga beecmushtarayo haa.
S106: Ma laga sakeeynayaa xoolaha deen lagaaga qaatay?
J: Haa, haddii aad ka helaysid qofka aad deemisay, laakiin haddii aadan ka qaadan karin kama sakeyneeysid.
S107: Goormaa laga sakeeyaa waxa dhulka ka soo baxa?
J: Marka ay gaaraan waqtiga gurashada.
S108: Waa maxay nisaab?
J: Waa marka ay hantidu gaarto xadka laga sakeeyo.
S109: Goormaa laga sakeeynayaa xoolaha (geela, lo`da, ariga)?
J: (1) Marka nisaab (xaddiga sakada) ay gaaraan .
(2) Sanad ay ka soo wareegato.
(3) Sanadka intiisa badan ay daaq u baxdo.
S110: Sakada malaga rabaa haddii xooluhu ay nisaab ka yar yihiin?
J: Maya.
S111: Maxaa u nisaab ah geela (imisa ayaa geela laga sakeynayaa)
J: Marka uu gaaro 5.
S112: Maxaa u nisaab ah lo`da?
J: Marka ay gaarto 30.
S113: Imisa ayaa ariga u nisaab ah?
J: Marka uu gaaro 40.
S114: Imisa ayaa laga sakeeynayaa dahabka?
J: 85 gram, waxaana ka waajibaya 2.5% uuna kasoo wareego sanad.
S115: Imisaa ayaa laga sakeynayaa qalinka?
J: Marka uu gaaro 595 gram.
S116: Imisa ayaa laga sakeynayaa lacagta?
J: Marka ay gaarto lacag u dhiganta 85 garm oo dahab ah, ama 595 gram oo qalin ah,waxaa wanaaagsan in lagu xisaabiyo qalinka maadaama uu ka raqiisan yahay.
S117 : Goormaa ayaa sako lagarabaa lacag xadka sakada gaartay?
J: Marka ay ka soo wareegato sanad.
S118: Mala hormarin karaa sakada bixinteeda?
J: Haa 2 sano uun.
S119: Sakada bixinteeda mala dib dhigi karaa?
J: Maya.
S120: Yaa la siinayaa sakada?
J: 8 qolo,
(1) Fuqarada.
(2) Masaakiinta.
(3) Shaqaalaha ka shaqeeya sakada.
(4) Kuwa lasoo dhawaynayo quluubtooda(soo islaamay).
(5) Kuwa la xureeynayo.
(6) Kuwa awoodi waaya bixinta deenta(ku cuslaatay).
(7) Musaafirka ay sahayda ka go`day.
(8) Jika alle oo loo bixiyo.
S121: Mala siin karaa hal qolo oo kamid sideedaas?
J: Haa.
S122: Yeey ka mamnuuc tahay in sako lasiiyo?
J: (1) Gaalka.
(2) Qaraabada nabiga.
(3) Naagta ninkoodu xoola leeyahay.
(4) Assalkaada sida(aabe ama awoowe).
(5) Faracaada sida (ilmahaada iyo waxa ay dhalaan).
S123: Waa kuwee qaraabada nabiga?
J: Waa reer banuu-haashim iyo reer banul-muddalib.
S124: Yeey ku waajibeeysaa sakaatul-fidri?
J: Musalimiinta dhamaan yar iyo weyn.
S125: Imisaa la bixinayaa?
J: Suus raashin ah(3kilo) ee laga cuno dhulkaas.
S126: Goormaa la bixinayaa sakaatul-fidri?
J: Qorax dhaca maalinta ugu dambeeysa ramadaan illaa salaada ciida la tukado.
S127: Ma laga hor marin karaa maalin ama 2 maalmood?
J: Haa.
S128: Ma la bixin karaa sakaatul-fidriga lacag?
J: Maya.
S129: Sheeg bilaha islaamka?
J: (1)muxarram, (2)safar, (3)rabiicul-awwal, (4)rabiicu-thaanii,
(5)jumaadil-uulaa, (6)jumaadil-thaanii, (7)rajab, (8)shacbaan
(9)ramadaan, (10)shawwaal, (11)thul-qicdah, (12)thul-xijjah.
S130: Ma jiraa soonkiisa haddii qofku uusan soon ku seexan habeennimadii?
J: Maya.
S131: Sheeg shuruudaha soonka?
J: Waa in uu yahay,
(1) Muslim.
(2) Qaangaar.
(3) Wax kala garanaya (aan waalneeyn).
(4) Awooda (aan xanuunsaneyn).
(5) Musaafi aheeyn.
(6) In aysan jirin wax kahor istaagaya, sida xaydka iyo nifaaska(dhiigga ka yimaada haweenka marka ay dhalaan).
S132: Sheeg waxa jabiya soonka?
J: (1) Kas oo loo cuno ama loo cabo.
(2) Galmo la sameeyo.
(3) Shahwada oo kas la iskaga keeno.
(4) Xaydka.
(5) Nifaaska (dhiigga dhalmada).
(6) Irbada nafaqada keenta oo la qaato.
(7) Kas laysku matajiyo.
() Diinta oo laga baxo(riddoobid).
S133: Ma qubeysan karaa qofku galab hadii uu sooman yahay?
J: Maya.
S134: Ma jabayaa soonka haddii far la geliyo dhegta ama sanka?
J: Maya.
S135: Majiraa soonkiisa qof toosay isagoo janaaba qaba?
J: Haa.
S136: Ma laga rabaa soon haweeneyda dhiigga ka joogsaday habeenki inta aan la adimin salaada subax?
J: Haa.
S137: Waa kee xanuunka la ogol yahay in la afuro?
J: Waa haddii naftiisa uu dhimasho ugala baqo, ama cudurka uu u maleeynayo in uu ku siyaadayo.
S138: Ma afuri kartaa haweeneyda uurka leh ama nuujineysa?
J: Haa, haddii nafteeda ay u baqdo ama ubadkeeda(ilmaheeda).
S139: Maxaa lagu leeyahay marka ay afurto haweeneyda uurka leh ama nuujineysa?
J: Waxaa lagu leeyahay soon qura.
S140: Sidee buu yeelayaa qofka xannunsan ee gabowga ah(waayeel), ama qofka aan la fileyn in uu ka kaco cudurkaas?
J: Maalin kastaa oo ramadaan ayuu miskiin siinayaa suus barkiisa( kilo iyo bar ) cuntada halkaas laga cuno.
S141: Maka soomi karaa waalidkey dhintay haddii soon lagu lahaa ?
J: Haa.
S142: Ma qaleyneey saa soonka haweeneeyda xaydka qabta?
J: Haa, laakiin salaadda maya.
S143: Maxay ku kala duwan yihiin salaadda taraawiixda iyo salaatul-laylka?
J: Waa salaatul-leylki oo la nasanayo 4 rakco kastaa kaddib.
S144: Ma leedahay taraawiixdu tiro go`an?
J: Maya, intii la doono ayaa la tukan karaa.
S145: Muxuu sameynayaa qofku haddii uu yimaado masjidka iyadoo taraawiix la tuknayo balse ay u harsan tahay cishe?.
J: Wuxuu la xiranayaa imaamka ,balse waxuu niyeysanayaa cishaha, wixii u dhiman wuxuu dhameystirayaa marka uu imaamku salaama naqsado kaddib.
S146: Muxuu sameynayaa qofku hadii taraawiixdu dhaafto qayb?
J: Waxaad u istaageysaa inta kuu harsan marka imaamku witriga dhameeyo kaddibna waad witrineysaa.
S147: Maxaa u bannaan qofka haddii uu doonayo in uu habeenki tahajud tukado?
J: In witriga uu dib dhigto, iyo in uu imaamka witriga la dhameysto balse marka uu tahajudka usoo kaco uusan witri labaad tukan.
S148: Ma bannaantahay aqrinta kitaab qur`aan adigoo tukanaya?
J: Haa.
S149: Waa goorma waqtiga salaadda witriga?
J: Waa inta u dhaxeysa cishaha iyo subaxa.
S150: Imisa ayaa ugu yar salaadda witriga?
J: Hal rakco,waxaana la tukan karaa 3 rakco oo isku xigta,ama 5 rakco oo isku xigta.
S151: Ma la tukan karaa laba witri hal habeen?
J: Maya.
S152: Sidee baa kuu banaan marka aad sadex witri tukaneysid?
J: In aad tukatid 2 rakco kadibna 1 rakco,ama in aad isku qabato 3da rakco (hal attaxiyaad aad ku dhameyso).
S153: Sheeg maalmaha aan la soomi karin?
J: (1) Ciidul-fidri.
(2) Ciidul- adxaa.
(3) Sadexda maalmood ee ka dambeysa ciidul adxaa.
(4) Maalin shaki uu ku jiro sida(bilashada ramadaan) balse qof ay ku soo beegmatay soon sunna oo uu soomi jiray isagu waa uu soomi karaa.
(5) Jimcaha ama sabtida in si gaar ah loo soomo (waa haddii aan lagu xiriirin maalin ka horeysa ama ka dambeeysa).
S154: Sheeg maalmaha in la soomaa ay sunno tahay?
J: (1) Maalinta sagaalaad ee carafa.
(2) Maalintan caashuuraa(bisha muxarram 10 keeda ).
(3) Shawwaal oo la soomo 6 maalmood.
(4) Bil kastaa oo lasoomo 3 maalmood.
(5) Isniinta iyo qamiista.
S155: Sidee ugu fiican in la soomaa caashuuraa?
J: In la soomaa caashuuraa iyo maalinta ka horeysa(9aad).
S156: Keebaa ugu fadli badan soonka sunnada ah?
J: Waa soonka maalinta carafa(bisha dil-xijja).
S157: Ma soomi karaa soonka carafa qof jooga banka carafa?
J: Maya.
S158: Ma shardi baa in la isku xiriiriyo lixda maalmood ee shawwaal?
J: Maya.
S159: Ma soomi karaa lixda maalmood ee sunnooyinka shawwaal qof lagu leeyahay soon ramadaan?
J: Haa, balse waxaa ajar badan in uu waajibka soomo kadiban uu soomo sunnada.
S160: Waa maxay ictikaaf?
J: Waa in lagu nagaadaa masjid jaamic ah(masjid jimcaha lagu tukado).
S161: Waa imisa ictikaafku?
J: Wuxuu noqon karaa maalmo, habeen qura, maalin qura ama saacado.
S162: Goormaa ugu fadli badan ictikaafka?
J: Bisha ramadaan.
S163: Sheeg sida sunnada ah ee loo ictikaafo ramadaan?
J: Waa in la ictikaafaa, laga bilaabo qorax dhaca habeenka 20 aad, illaa maalinta ugu dambeeysa ee ramadaan.
S164: Maxaa ka mamnuuc ah qofka ictikaafaya?
J: In uu galma sameeyo, ama masjidka uu kabaxo iyadoo aysan jirin wax daruuro ah sida(cunta uu soo qaato, ama dharka oo wasakhooba).
S165: Marka uu qofku ku jiro ictikaaf maka qayb gali karaa janaaza ama ma booqan karaa qof xanuunsan?
J : Maya.
S166: Imisa jeer ayaa laga rabaa xaj qofka muslimka ah?
J: Hal mar qura.
S167: Ma waajib baa cumrada?
J: Haa.
S168: Waa imisa tiirarka xajka? Kala sheeg?
J: Waa 4,
(1) Ixraamka(xirashada).
(2) Dawaaful-ifaada(waa dawaafka ku gaar ah xajka).
(3) Sacyiga(waa socodka iyo rucleynta inta u dhaxeysa buuraha Safa iyo Marwa).
(5) Istaaga carafa.
S169: Waa imisa tiirarka cumrada?
J: Waa 3,
(1)Ixraamka(xirashada).
(2) Dawaafka.
(3) Sacyiga.
S170: Maxaa loola jeedaa muxrim?
J: Waa qofka xaj ama cumra xirta.
S171: Waa imisa nooc xajka? Kala sheeg?
J: Waa 3 nooc.
(1) Ifraad(xaj kaliya oo la xirto, kadibna cumra xirasho).
(2) Qiraan(isku dar xaj iyo cumra oo lawada niyeesto).
(3) Tamattuc(cumra xirasho, kadibna xaj xirasho).
S172: Kee baa ugu fadli badan?
J: Tamattuc.
S173: Sheeg shuruudaha xajka (faradku uu ka dhacayo)?
J: Waa in uu yahay,
(1) Muslim.
(2) Xuryahay(adoon uusan aheeyn).
(3) Caqli qabo(waalneeyn).
(4) Qaangaar.
(5) Awooda.
S174: Maxaa ka mamnuuc ah muxrimka?
J: (1) In uu is carfiyo sida (saabuunta ama shaambada carfeysa).
(2) In uu ciddiyaha jaro.
(3) In uu timaha ama garka jaro.
(4) In uu madaxa daboolo sida (cimaamad ama koofi, dumarkana ay niqaab xirtaan ama gacmagashi).
(5) In uu galmo sameeyo.
(6) In uu nikaax sameeyo ama shukaansi.
(7) In uu xirto dhar xubin daboola khaas ahaan raga sida
( shaar, surwaalka,qamiiska,kastuumo, kobo, sigsaan(sharabaad).
(8) In uu dilo ugaarta duur joogta ah.
S175: Muxuu sameynayaa haddii qofku uu sameeyo wax ka mamnuuc ah isagoon garaneyn ama iloobay?
J: Waxba laguma laha.
S176: Ma gashan karaa dacas?
J: Haa, haddii aysan faraha dabooleynin.
S177: Ma gashan karaa dhar carfaya inta uusan xajka xiran?
J: Haa.
S178: Ma shaleysan karaa muxrimka?
J: Haa.
S179: Ma qubeysan karaa muxrimka?
J: Haa.
S180: Ma isku meyri karaa saabuun ama kareem?
J: Haa, haddii aysan caraf ku jirin.
S181: Ma dabooli karaa madaxa haddii uu seexanayo?
J: Maya.
S182: Waa maxay miiqaat?
J: Waa halka laga xirto xajka ama cumrada.
S183: Imisa meelood ayaa laga xirtaa? Kala sheeg?
J: waa 5 meelood.
(1) Dil-xuleyfa(waxaa ka xirta reer Madiina iyo wixii xiga).
(2) Juxfa (waxaa reer Shaam iyo wixii xiga).
(3) Yalamlam(waa reer Yamen iyo wixii xiga).
(4) Qarnul-manaazil(waa reer Najdi iyo wixii xiga).
(5) Daatu-cirq(waa reer Ciraaq iyi wixii xiga).
S184: Halkee bey ka xiranayaan reer Makka?
J : Halka ugu dhaw marka xaramka laga baxo sida(tanciim).
S185: Muxuu sameeynayaa qofku haddii uu ka gudbo miiqaatka isagoon xiran?
J: Wuu u laabanayaa.
S186: Waa maxay Jamaraat?
J: Waa dhagaxyada lagu tuuro sadexda goobood ee Mina.
S187: Imisa dawaaf baa jira? Kala sheeg?
J: Waa 3,
(1) Dawaaful-quduum(waa midka ugu horeeya marka Makka la yimaado).
(2) Dawaaful-ifaada(waa xajka dawaafkiisa).
(3) Dawaaful-widaac(waa marka qofka Makka ka baxayo).
S188: Goorma ayuu xajku bilaabanayaa?
J: Bisha thil-xijjah maalinteeda 8 aad wuxuu ku dhamaanayaa maalinta 13aad ugu badnaan.
S189: Imisa maalmood ayuu xajku soconayaa?
J: Ugu badnaan 6 maalmood sida fiican, ugu yaraan 5 maalmood.
S190: Muxuu sameynayaa maalinta 8aad (yowmu-tarwiyah)?
J: Haddii uusan Makka dagneyn miiqaatka ayuu tagayaa, wuu qubeysanayaa, is carfinayaa, dharka ixraamka ayuu xiranayaa, wuxuu oranayaa (labbeyka-laahuma xajjan),
wuxuu aadayaa Mina,wuxuu ku dukanayaa 5ta salaadood(laakiin wuu gaabinayaa duhur,casarka iyo cishaha, ma jamcinayo).
S191: Muxuu sameeynayaa maalinta 9aad (maalinta carafa)?
J: (1) Marka qoraxdu soo baxdo carafa ayuu tagayaa, duhur iyo casar ayuu ku tukanayaa xilliga duhurka,
(2) Alla-bari iyo dikri ayuu sameynayaa illa qoraxdu ka dhacdo,
(3) Kadibna xilliga maqribka ayuu wuxuu aadayaa Muzdalifa, magrib iyo cisho gaaban oo wada jira ayuu ku tukanayaa, halkaa ayuu seexanayaa , kadibna subax ayuu ku tukanayaa alluu ku baryayaa, halkaa ayuu ka qaadanayaa dhegaxyada uu tuuri doono.
S192: Muxuu sameynayaa maalinta 10aad(maalinta ciida)?
J: Wuxuu ku soo laabanayaa Mina, 5 acmaal ayuu sameynaya
(1) Dhagaxa ayuu ku tuurayaa aroorti Jamratul-caqaba 7 jeer , markasta oo uu dhegax tuurayo Allaahu-akbar ayuu oranayaa.
(2) Wuxuu gowracayaa neef
(3) Tinta ayuu xiirayaa ama jarayaa(haweenku waxay jarayaan in la eg hal far).
(4) Dawaaf ayuu sameynayaa(dawaaful-ifaada) waxaad ku dawaafeysaa dherkaada caadiga ah.
(5) Sacyi ayuu sameynayaa,(socadka Saffa iyo Marwa), waxaa xalaal u naqanaya wax kasto oo ka xaaraan ahaa muxrimka ,wuxuu ku soo laabanayaa Mina.

S193:Ma ku bilaabi karaa qofku acmaasha kuu doono?
J: Haa.
S194:Muxuu sameeynayaa maalinta 11aad?
J: Marka ay qoraxdu wareegato(duhurka), wuxuu tuuranayaa 3da Jamaraat waa sidatan,
(1) 7 jeer ayuu ku tuurayaa Jamratul-uulaa isagoo dhahaya (allahu akbar) qiblada ayuu u jeesanayaa alluu baryayaa in badan.
(2) 7 jeer ayuu ku tuurayaa Jamrul-wusdaa qiblada ayuu u jeesanayaa alluu baryayaa in badan.
(3) 7 jeer ayuu ku tuurayaa Jamrul-caqabah, ma duceysanayo markaan,
wuxuu sameynayaa sidaas oo kale maalinta 12aad iyo 13aad, kaddibna haduu Makka katagayo dawaaful-widaac ayuu sameeynayaa oo aan sacyi wadan.
S195: Malinta 12aad maka tagi karaa marka uu acmaasha dhameeyo Mina?
J: Haa, laakiin waxaa fadli badan in uu sugo maalinta 13aad.
S196: Ma xajin kartaa haweenay maxram la`aan?
J: Maya, waa in uu la socdaa maxram keeda.
S197: Maxay sameeyneysaa haweeyneydu haddii uu xayd ku dhaco iyadoo xajka xiratay?
J: Waxay sameeyneysaa wax kasta oo xajka la iska doonayo, oo aan ka aheeyn dawaafka iyo sacyiga, iyaga marka ay daahir naqato ayay sameyneysaa.
S198: Haweeneeydu maka xajin kartaa aabaheed haddii uu dhintay ama uusan awoodi karin?
J: Haa, laakiin haddii lagu leeyahay iyada xaj maya.
S199: Ma ku waajib baa xajka qof deyn lagu leeyahay?
J: Maya.
S200: Ma lagu xajin karaa lacagta cayrta?
J: Haa,waayo Nabiga(scw) wuxuu ka cuteeya xoolihii haweeneydii yahuudiga aheyd,waxa uu hadiya siiyay boqorkii iila wuxuuna ahaa gaal.
S201: Ma ku siin karaa qofku lacag qof kale si uu uga xajiyo waalidkiisa dhintay?
J: Haa.
S202:Sidee ayaa loo cumreeystaa?
J:Miiqaatka ayuu tagayaa,wuu qubeysanayaa,is carfinayaa, dharka ixraamka ayuu xiranayaa,laakiin haweeneydu dharka ay doonta ayay xiraneysaa.
Wuxuu oranayaa(labbeykal-laahuma cumrah)ilaa Makka uu kagaaro.
Dhagaxa madow (xajarul-aswad)ayuu shuminayaa, hadduusan awoodin wuu taabanayaa, hadduusan awoodin gacanta ayuu ku ishaarayaa laakiin ma shuminayo gacanta,
marka uu bilaabayo dawaafka wuxuu oranayaa.
باسم الله والله أكبر، اللهم إيماناً بك، وتصديقاً بكتابك، ووفاءً بعهدك، واتباعاً لسنة نبيك صلى الله عليه وسلم،
ruknul-yamaaniga ayuu taabanayaa,haduusan awoodin ma ishaarayo mana takbiiranayo,wuxuu oranayaa.
(رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ)
illaa uu ka gaaro xajarul-aswadka,( ragu marka uu bilaabayo dawaafka illaa uu dhameeynayo wuxuu yeelayaa maradiisa bartankeeda ayuu kilkisha midig galinayaa, marada labadeeda daraf wuxuu saarayaa garabka bidix).
Saddexda dawaaf ee ugu horeysa wuu ordayaa,afarta kalana wuu soconayaa,inta uu ku dhex socda dawaafka wuxuu ku mashquulayaa quràan aqris ama dikri.
Marka uu qofku dhameeyo dawaafka,wuxuu imaanayaa Maqaamu-ibraahiim wuxuu aqrinayaa aayadan.
(وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلّىً)
2 rakco ayuu maqaamu- ibraahiim ku tukanayaa,haduusan awoodin meeshuu raba ayuu ku tukanayaa,
rakcada 1aad wuxu aqrinayaa suurada قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ
rakcada 2aad wuxuu aqrinayaa. ( قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ).
kadib Safa ayuu tagayaa markuu ku dhawaado wuxuu aqrinayaa aayada. (إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ )
Safa ayuu korayaa qiblada ayuu u jeedsanayaa gacmaha ayuu kor u qaadayaa wuu duceysanayaa wuu ku celcelinayaa 3 jeer wuxuu oranayaa Allaahu-akbar 3 jeer kadibna.
لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد، وهو على كل شيء قدير, لا إله إلا الله وحده، أنجز وعده، ونصر عبده، وهزم الأحزاب وحده
3 jeer ayuu dikrigaan ku celcelinayaa.
wuu ka dagayaa Safa wuxuu u soconayaa Marwa illaa uu ka gaaro calanka cagaaran wuu ordayaa illaa calanka kale uu ka gaaro, (intaan hal wareeg ayaa laga xisaabayaa) .
Markuu Marwa gaaro waxuu aqrinayaa wixii uu ku aqriyay Safa,laakiin ma aqrinayo aayadii,markuu tago Safa iyadana wareeg labaad ayaa laga xisaabayaa,laakiin ma aqrinayo aayadii, marka la dhameeyo a dawaafka yaa aayada uun la aqriyaa, illaa 7 jeer uu sidaas sameeynayaa sacyiga.
wuxuuna aqrinayaa inta uu dhexdoooda uu socdo wuxuu doono oo qur`aan ama duco ah, kaddib tinta ayuu jarayaa ama xiirayaa,laakiin haddii uu xaj u haray waxaa fiican in tinta uu gaabiyo.
kolkaas waxaa xalaal u naqanaya wax kasto oo ka xaaraan ahaa muxrimka.
Dhammaad

Waxaa diyaariyey: Sheekh Maxamed Mursal